Orto Akademi
Spor Sakatlıklarının Önlenmesi
Prof. Dr. Mehmet ÜNAL
Ortospor Özel Sağlık Hizmetleri
Son yıllarda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sportif aktiviteler oldukça önem kazanmıştır. Spora büyük maddi yatırımların yapılması, beraberinde sporculardan da üst düzeyde performans beklentisini gündeme getirmiştir. Kısa süre içinde başarı beklentisi, sporcuların sezona fiziksel ve ruhsal yönden hazırlanamadan maçlarda yer almasına neden olmaktadır. Genellikle bilinçsizce yapılan egzersizler sonucunda ve uygun olmayan ortamlarda antrenman yapılması, uygun olmayan malzeme kullanımı spor yaralanmaları sayısında önemli artışlara neden olmaktadır. Özellikle kontakt sporlarda antrenmanlarda koruyucu malzeme kullanımının az olması sakatlık riskini artırmaktadır. Ayrıca tekrarlayan stres ve mikrotravmalar sonrası görülen aşırı kullanıma bağlı yaralanmalar spor sakatlıkları içinde önemli bir yer tutmaktadır. Profesyonel sporcularda antreman sayısının, antrenman süresinin ve yoğunluğunun artması aşırı kullanıma bağlı yaralanmaların sayısını da artırmıştır. Bunun yanı sıra antrenmanlara yeni başlayanların antrenman programlarındaki ani artışlar ve uzun süre aradan sonra tekrar antrenmanlara yoğun bir şekilde başlayanlarda da spor sakatlığı riski daha fazladır.
Spor Sakatlığı; sportif aktivite esnasında (antrenman ve/veya müsabaka sırasında) meydana gelen her türlü hasarın kollektif adıdır. Spor sakatlıkları sonucu ortaya çıkan sağlık problemlerinin hiç de azımsanamayacak kadar sık olduğu aşikardır.
Kişisel ve çevresel bir takım faktörler nedeniyle oldukça sık görülen spor sakatlıklarının engellenmesi ve tedavisi alanında ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ oldukça önemli hizmetler vermektedir. ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ kulüplerimize verdiği bir takım koruyucu hizmetlerle spor sakatlıklarının oluşmasını önlemeye katkıda bulunabileceği gibi, oluşmuş sakatlığın tedavisinde ve sporcunun tekrar aktivitelerine dönmesinde de aktif olarak rol almaktadırlar. ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hekimlik hizmetlerini bir arada icra etmektedirler.
Spor sakatlıklarının tanı ve tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirmektedir. ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ bünyesinde bulundurduğu her biri kendi alanında uzmanlaşmış olan branş hekimlerimiz sayesinde sakatlanmış sporcuya multidisipliner bir yaklaşım sergilenmekte ve sporcunun erken dönemde tekrar normal aktivitelerine dönmesi sağlanmaktadır.
Spor sakatlıklarında özellikle aşırı kullanıma bağlı yaralanmalar (Bkz. Aşırı kullanıma bağlı sakatlıklar), zamanında fark edilip önlem alınmaz ise kişinin uzun süre sportif aktiviteden uzak kalmasına neden olmaktadır. Tanı konulmasında geç kalınan olguların tedavileri de uzun sürmektedir. Aşırı kullanıma bağlı yaralanmaların tedavisi kadar bunlardan korunma yöntemleri de önemlidir. Yaralanmaların ortaya çıkışını kolaylaştıran faktörlerin iyi tanımlanması ve mekanizmalarının iyi bilinmesi, bu tür sakatlıkların önlenmesinde önemlidir.
Eğer spor sakatlıklarının nasıl oluştuğunu bilmek istiyorsak nedensel faktörleri gözden geçirmemiz gerekir. Spor sakatlıkları genellikle bu iki faktörün bileşkesinden oluşmaktadır ve bu iki faktör her zaman birbirlerini etkileyebilir. Hatta spor sakatlıklarının nedenlerini intrensek ve ekstrensek faktörler şeklinde ortaya koymak bile yeterli değildir. Oluşum mekanizmaları da tanımlanmalıdır. Spor sakatlıklarını Hollanda’dan Hlobil ve arkadaşları stres/kapasite modeli ile ortaya koymuşlardır. Stres çevre tarafından oluşturulan eksternal faktörleri oluştururken, kapasite kişinin bireysel özelliklerini, yapabilirliklerini ortaya koyan intrensek faktörler tarafından oluşturulmaktadır. Stres ve kapasite denge içinde olmalıdır. Koruyucu önlemler alınırken bu denge gözönünde tutulmalıdır. Ya stres azaltılmalı, ya da kapasite artırılmalıdır. Sporcunun stresi azaltılıp kapasitesi artırıldığında, sakatlık riski de azalacaktır. Bu fiziksel uygunluğu artırmakla mümkündür. Yorgunluğun hareketlerdeki koordinasyonu bozduğu ve sakatlıklara ortam hazırladığı bilinmektedir. Erken gelişen yorgunluk yetersiz aerobik dayanıklılıktan oluşmaktadır. Böylece sporcunun aerobik dayanıklılığını artırarak, hem yorgunluğu geciktirebilir, hem de hareketlerdeki koordinasyon arttırıldığı için sakatlık riski azaltılabilir.
Spor Sakatlıklarının Ciddiyeti;
Spor sakatlıkları, sportif aktiviteler sırasında meydana gelen her hürlü hasarın kollektif adı olarak tanımlanmıştı. Kişisel ve çevresel kaynaklı bir çok faktör sakatlık oluşumunda etkilidir. Spor sakatlıkları normal tıbbi kanallarla kayıt sistemine girmedikleri için, varolan istatistiki bilgiler buz dağının görünen parçası gibidir. Çünkü spor sakatlıklarının büyük bir kısmı takımların kendi bünyeleri içinde çözümlenmekte ve istatistiklere geçmemektedir. Sportif bir etkinlik esnasında sağlığını kaybetmiş sporcunun tekrar sağlığından bahis edebilmek için onun sakatlık öncesi sportif aktivitelerini tekrar yapabilir hale gelmesi gerekmektedir.
Spor Sakatlıklarının Önlenmesinde Takım Doktorunun Yeri;
Spor sakatlıklarından korunmadan anlatmak istediğimiz, hem sakatlık oluşumunun önlenmesi (primer), hem de oluşan sakatlığın biran önce tedavisinin yapılıp (sekonder), erken dönemde rehabilite ederek (tersiyer) hastalığın kronikleşmesine ve kalıcı sekel oluşmasına engel olmaktır.
ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ’de klasik hekimlik anlayışında olduğu gibi hastalanan ya da sakatlanan sporcunun hastalığının/sakatlığının tedavisi yeterli görülmemektedir. Sporcunun sezon başı sağlık muayenesinden başlayarak, sporcuların beslenmelerine ve genel kondisyonlarına kadar birçok özellikleriyle yakından ilgilenilmektedir. Sporcunun, sağlık yönünden herhangi bir engel varsa ortaya konulması ve zamanında ortadan kaldırılması sağlanmalıdır. Sporcuların sezon öncesi performans testlerinin yapılması, kondisyon düzeylerinin tespiti, sakatlık oluşmadan eksikliklerinin giderilmesinde ORTOSPOR ÖZEL SAĞLIK HİZMETLERİ oldukça önemli katkılarda bulunmaktadır. (Koruyucu hekimlik).
Tedavi esnasında rehabilitasyona erken dönemde başlanması ve performans kayıplarının en aza indirgenmesi önemlidir. Erken tanı ve uygun tedavi, erken dönemde başlayan rehabilitasyon problemin kronikleşmesine ve kalıcı fonksiyon kayıpları oluşmasına engel olur.
Spor sakatlıklarını engellemede koruyucu mekanizmaların tek başına yeterli olmadığını bilmek, sporcuların psikolojik durumlarının da sakatlık oluşumunda önemli yere sahip olduğunu bilmek gerekmektedir. Takım Doktoru sporcunun ruh sağlığı ile de ilgilenmeli, performansın azalmasına neden olan, sporcunun psikolojisini bozan durum ortadan kaldırılmalıdır.
Spor Sakatlıklarını Önlemede Genel Tedbirler;
Sporcu Sağlık Muayeneleri;
Isınma ve Soğuma;
Germe Egzersizleri;
Rehabilitasyon;
Bandajlama;
Oyun Kuralları;
Antrenman ve Müsabaka Alanları;
Kullanılan Sportif Malzemeler;
Sporcu Eğitimi;